Հարց. Պարոն Բագրատյան, ընդդիմության օգոստոսի 1-ի հանրահավաքում դուք վերլուծեցիք սոցիալ-տնտեսական իրավիճակը: Ասացեք, խնդրեմ, այնուամենայնիվ, մի՞թե չկա տնտեսական աճ, մի՞թե տնտեսական կյանքն իր բոլոր թերություններով չի աշխուժանում:
Պատասխան. Տնտեսական աճի հնարավորությունը ես երբեք չեմ բացառել: Անշուշտ, չեմ կարծում, թե այս տարվա առաջին կիսամյակում առկա է ՀՆԱ 10,3% աճ: Իմ ավելի վաղ հրապարակումներում ես, կարծում եմ, համոզիչ կերպով ցույց եմ տվել, որ տնտեսական աճը Հայաստանում քաղաքական կատեգորիա է, եւ այն ուռճացնելու նպատակով իշխանությունները, որպես կանոն, 4 փայտիկ են օգտագործում. տնտեսության ծավալների չափազանցում (օրինակ՝ գյուղատնտեսություն, շինարարություն, ծառայությունների ոլորտ), գնաճի թվերի նվազեցում, վիճակագրական աճպարարություն (այլ պետություններին վերադարձրած պարտքը մտցվում է ՀՆԱ-ի մեջ), Հայաստանից դեպի դուրս կատարվող տրանսֆերտների (դրամի արտահոսք, իսկ ավելի ճիշտ` կապիտալի արտահանում) անտեսում:
Հարց. Ի՞նչ կասեիք այս տարվա առաջին կիսամյակի արդյունքների մասին, ի՞նչ գնահատական կարելի է տալ իշխանությունների հռչակած "բարեփոխումների ծրագրի" իրականացման մասին:
Պատասխան. Նույնիսկ եթե դատելու լինենք պաշտոնական վիճակագրության տվյալներից ելնելով, ակնհայտ է բոլոր ուղղություններով իրավիճակի վատացումը: Նորից հին տաշտակն է. աճը գյուղատնտեսությունում, ծառայություններում եւ շինարարությունում (այստեղ հեշտ է տվյալներ ուռճացնելը), արդյունաբերությունը, ինչպես միշտ, անկում է ապրել (ի դեպ, արդյունաբերության արտադրանքի ֆիզիկական ծավալների ինդեքսը կազմում է 1990-ի 91 տոկոսը), գնաճը կազմել է 9%, իսկ առաջին անհրաժեշտության ապրանքների գներն աճել են 12,5 տոկոսով: Բացի այդ, կտրուկ վատացել է այդ աճի որակը. կիսամյակի արդյունքներով ներմուծումները կազմել են 2 մլրդ, իսկ արտահանումը՝ 500 մլն դոլար: Հիշո՞ւմ եք, ընդամենը մի քանի տարի առաջ մենք բոլորս անհանգստանում էինք նրանից, որ ներմուծումները 2 անգամ ավելի են, քան արտահանումները: Հիմա այդ տարբերությունը 4 անգամ է: Ի դեպ, այդ 500 մլն դոլարի արտահանումը, անցյալ տարվա համեմատ, անկում է արձանագրված, եթե ենթադրենք, որ տարվա ընթացքում այն կկազմի 1100 մլն դոլար, ավելի քիչ է, քան 1996-ին (շուրջ 330 մլն դոլար): Բանն այն է, որ եթե չեզոքացնում ենք արտահանման գների ինդեքսն այս 12 տարիների համար, ապա, չզարմանաք, երկիրը պատերազմի ավարտից 14 տարի անց արտահանում է այնքան, ինչքան պատերազմի ավարտից 2 տարի հետո: Սա է Քոչարյանի եւ Սարգսյանի իշխանավարության արդյունքը: 12 իզուր կորցրած տարիներ:
Հարց. Պարոն Բագրատյան, է, արտահանում էլ թող չլինի: Ի՞նչ է, արտահանման բացակայության պայմաններում առկա տնտեսական աճը աճ չէ՞:
Պատասխան. Այլ կարգի աճ է, որը, շատ խորանալու դեպքում` կարող է նույնիսկ հետընթաց համարվել: Երբ որ դուք որեւէ ապրանք կամ ծառայություն եք արտահանում, ինչ-որ մեկը այն գնում է: Դրանով փաստվում է ձեր արտադրությունը, ձեր տնտեսական զարգացումը: Ու ինչքան շատ են ձեզանից ապրանք ու ծառայություն գնում, այնքան շատ են ձեզանից կախված: Ահա այս բազմակախվածությունը ես անվանում եմ տնեսական աճի որակ, որը նշանակում է նաեւ քաղաքական անկախության երաշխիք: Պատկերացրեք, դուք ընտանիքի հայր եք եւ պետք է կերակրեք ձեր երեխաներին: Դուք ամբողջ օրն աշխատում եք, ասենք, բզբզում, տեղից տեղ եք փոխում տան իրերը, բզբզում եք հողամասում՝ փոս եք փորում ու այն լցնում: Ու ամեն անգամ դուք դա անում եք ավելի լավ, ավելի արագ ու ավելի շատ: Ձեր "ՀՆԱ"-ն աճում է: Բայց դուք աշխատավարձ չեք ստանում, տանը փող չկա, ապրուստ չկա: Ո՞ւմ է պետք ձեր այն ՀՆԱ-ի աճը: Տվյալ դեպքում աճ կնշանակի, որ դուք վաճառում եք ձեր աշխատելու կարողությունը, ստանում աշխատավարձ եւ կերակրում ձեր ընտանիքը: Հիմա Հայաստանի ապրանքների ու ծառայությունների կարիքը ոչ ոք չունի կամ համարյա չունի: Ինչպե՞ս ենք մենք ապրելու:
Հարց. Բայց չէ՞ որ մենք ապրում ենք, ներմուծումներ կատարում:
Պատասխան. Անշուշտ: Բայց պարադոքսն էլ այն է, որ այդ ներմուծումները մենք կատարում ենք դրսից մեր հարազատների կողմից ուղարկվող փողի հաշվին. արդեն շուրջ 2,5 մլրդ դոլար տարեկան (պատահական չէ, այդ թիվը մոտավորապես համընկնում է ներմուծումների ծավալի հետ): Դրանց 85%-ը գալիս Ռուսաստանից: Ի՞նչ կլինի, եթե Ռուսաստանը դա արգելի:
Հարց. Ինչո՞ւ պիտի արգելի:
Պատասխան. Չեմ ասում, թե անպայման կանի, բայց կարող է, չէ՞: Ի վերջո այդ գումարը վաստակել են Ռուսաստանի քաղաքացիները (ճիշտ է՝ ազգությամբ հայ), որոնք օգտվել են էներգակիրների ռուսական ներքին գներից, ռուսական պետության անվտանգության համակարգից, ռուսական բանակի ծառայություններից եւ այլն: Ինչո՞ւ պիտի երկար ժամանակ հանդուրժվի նման պարազիտիզմը:
Հարց. Իսկ ինչո՞ւ միջազգային ֆինանսական կառույցները պայման չեն դնում, որ առանց արտահանման աճը աճ չէ:
Պատասխան. Արդեն դնում են: Առանց արտահանման տնտեսական աճը ես անվանել եմ "աճ ինքն իր մեջ": Ապացուցել եմ, մասնավորապես, որ, օրինակ, Ռուսաստանի տնտեսության 7% աճը հավասար է Մեծ Բրիտանիայի 2% աճին: Այս հարաբերությունն էլ ավելի մեծ է Հայաստանի համար: Բանն այն է, որ շուրջ 100 տարի առաջ ստեղծված Լայսպերեսի եւ Պաաշյեի բանաձեւերը, որոնք տնտեսական աճը հաշվարկելու հիմքում են ընկած, չեն ընկալում տնտեսության որակական, կառուցվածքային փոփոխությունները: Իմ այս դիտարկումները բոլոր կոնֆերանսներում ու ատյաններում դրական են ընդունվել: Հայտնի է նաեւ, թե ինչպե՞ս պետք է այդ բանաձեւերը փոխվեն:
Հարց. Եւ այսպես, մենք սպառում ենք ոչ թե այն պատճառով, որ աշխատում ենք, այլ որովհետեւ դրսի մեր հայրենակիցները մեզ օգնո՞ւմ են:
Պատասխան. Հիմնականում՝ այո: 2,5 մլրդ կամ մոտ այդքան ստանում ենք: Ներմուծվում է ապրանք եւ ծառայություն մոտ այդ գումարի չափով: Քանի որ ներմուծման մենաշնորհ կա, դրանով զբաղվում են Ռ. Քոչարյանը, Ս. Սարգսյանը եւ եւս մի քանի մարդ նրանց շրջապատից, ապա այդ փողը ժողովուրդը տալիս է նրանց: Այդ գումարի մի մասը կրկին օգտագործվում է ներմուծումների համար, իսկ ստացված գերշահույթների շուրջ կեսը արտահանվում է կապիտալի տեսքով Հայաստանից դուրս: Արտահանողները նույն վերը նշված ներմուծողներն են: Սա ՀՀ տնտեսության գործունեության մոդելն է:
Հարց. Լավ, չէ՞ որ ինքներդ եք ասում, որ ինչ-որ տնտեսական աճ, այնուամենայնիվ, կա (ճիշտ է, մի քանի անգամ պակաս, քան ներկայացվում է): Այդ դեպքում որտեղի՞ց է այդ աճը:
Պատասխան. Յուրաքանչյուր 1 մլրդ դոլարի լրացուցիչ տրանսֆերտի դեպքում ՀՆԱ-ն մոտավորապես աճում է 5-6 տոկոսով (1 մլրդ դոլարի լրացուցիչ ներմուծման պարագայում ՀՆԱ-ի աճը կազմում է 600-700 մլն դոլար):
Հարց. Իսկ ինչքա՞ն է արտահանվում:
Պատասխան. Անցյալ տարի ԿԲ-ի աշխատակիցներից մեկը հրապարակավ բերանից մի թիվ թռցրեց, ինչից ելնելով` պարզ է, որ կապիտալի արտահանման տարեկան ծավալները ՀՀ-ում կազմում են շուրջ 1 մլրդ դոլար: Բնակչության մեկ շնչին ընկնող կապիտալի արտահանման ծավալներով (330-350 դոլար) Հայաստանը ընդհուպ մոտեցել է ԱՄՆ-ին: Մարդիկ ապշում են. այդ ի՞նչ աղքատ երկիր է, որ կապիտալ է արտահանում եւ այդ ցուցանիշով աշխարհում առաջատար երկիր է համարվում: Դե, արի ու բացատրի` դա մի երկիր է, որտեղ Ռ. Քոչարյանը եւ Ս. Սարգսյանը ստեղծել են մի իշխանություն, որը ներմուծումների մենաշնորհների միջոցով ժողովրդի ձեռքից հավաքում է աշխարհասփյուռ հայության կողմից իբրեւ օգնություն ուղարկած փողը եւ հետո արտահանում արտասահմանում իր իսկ կողմից ստեղծած օֆշորային ընկերությունները: Արտահանում է, որովհետեւ հասկանում է, որ մի օր իշխանությունը զիջելու է եւ կանգնելու հանրության դատի առջեւ:
Հարց. Ուրիշ ի՞նչ բացասական երեւույթներ եք նկատել:
Պատասխան. Ահավոր է սոցիալական վիճակը: Գործազրկության մակարդակը, ըստ ՀԲ-ի հունիսի մոնիտորինգի արդյունքների, կազմում է 27%: Մինչդեռ պաշտոնական վիճակագրությունը ցույց է տալիս 9-10%: Տեղին է հիշեցնել Քոչարյանին. ամեն տարի 40 հազար աշխատատեղ էր ստեղծում: Արդյունքում 10 տարիների ընթացքում գործազրկության մակարդակը չի պակասել (մի բան էլ ավելացել է): Հիշո՞ւմ եք, Ս. Սարգսյանն էլ իր նախընտրական ծրագրով 100 հազ. աշխատատեղ էր ստեղծելու: Երբ հեռուստաընկերություններից մեկով հակադարձեցինք, թե ընկերդ` Ռ. Քոչարյանը, արդեն բոլոր գործազուրկներին տեղավորել է, մնացել է 65 հազ. գործազուրկ, 100 հազ. աշխատատեղ ինչո՞ւ ես ստեղծում, մի իշխանավոր (նախարար) "բացատրեց", թե` այ ընկեր, խոսքը գրանցված գործազուրկների մասին է: Դե, արի ու այդ անգրագետին բացատրի, որ չգրանցված գործազուրկ չի լինում: Մարդը կարող է չաշխատել, բայց գործազուրկ չհամարվել: Այսպիսով, ՀԲ-ի զեկույցը պարզապես փաստեց այն, ինչ ասում էինք մի 6 ամիս առաջ:
Հարց. Ուրեմն ի՞նչ, որեւէ առաջընթացն անհնարի՞ն է:
Պատասխան. Ինչո՞ւ: Եթե երկիրը նորմալ կառավարվի, վիճակն արագորեն կշտկվի: Օրինակ` նախընտրական քարոզարշավի ընթացքում մենք հստակ ցույց տվեցինք, որ գործող հարկային դրույքների պայմաններում երկրի բյուջեի իրական մեծությունը պետք է կազմի 4 մլրդ դոլար: Կառավարությունը գնաց 2,5 միլիարդանոց բյուջեի վրա: Բայց նույնիսկ այս փոքրիկ բյուջեն կես տարվա արդյունքներով պետք է մեծացվեր: Չէ՞ որ ըստ նույն այդ պաշտոնական թվերի` սղաճը կազմել է ոչ թե 4,5, այլ 9 տոկոս: Այստեղից եկամուտներն ավելանում են: Կառավարությունն արդեն հունիսին պիտի մտներ ԱԺ եւ շուրջ 250 մլն դոլարով ավելացներ բյուջեն (խոսքն իրենց բյուջեի մասին է, Տեր-Պետրոսյանի պարագայում այդ ավելացումը 2 անգամ ավելին կլիներ): Սակայն դա չի արվում: Ավելին, Ռ. Քոչարյանը սրանից մի երկու տարի առաջ օրենք է ընդունել, ըստ որի` բենզինն ու դիզվառելիքը հարկվում են հաստատագրված վճարով (այստեղ շահութահարկ, ակցիզ, այլ հարկեր չկան). բենզինը` 112 դրամ լիտրին, իսկ դիզվառելիքը` 32: Միայն վերջին տարում դիզվառելիքը թանկացել է 48, իսկ բենզինը՝ 22 տոկոսով: Եւ ի՞նչ: Կարծում եք` մի կոպեկ հարկ է ավելացե՞լ: Ոչ: Որովհետեւ բենզինի ու դիզվառելիքի մենաշնորհը Միկայինն ու Ֆլեշինն են: Իմա` Քոչարյանինն ու Ս. Սարգսյանինն են: Իսկ դիզվառելիքի գինը նույնիսկ բենզինից էլ բարձր է: Սա էլ ասեմ. աշխարհում գրեթե միակ երկիրն ենք, եթե նկատի ունենանք, որ 1 լիտր դիզվառելիքից պետությունը 80 դրամով պակաս հարկ է վերցնում, ուր դիզվառելիքը բենզինից թանկ է: Սա անուղղակի հարկ է գյուղացիների վրա (նկատի ունեցեք, հարկն ի վերջո տալիս են ոչ թե Միկան կամ Ֆլեշը, այլ գյուղացին): Ասեմ նաեւ, որ տարեցտարի մեծանում է տարբերությունը գյուղմթերքների մեծածախ եւ մանրածախ գների միջեւ: Ներկայումս այն կազմում է 4 անգամ: 120 դրամով վաճառվող ձմերուկի միայն 30-ն է գյուղացունը: Ինչպե՞ս այս ամենից հետո չհիշես, որ մի քանի տարի առաջ Քոչարյանը սեփականաշնորհեց... կոլտնտեսային շուկաները: Գուցե դրանք էլ շատ արդար չէին, բայց ավելի արդար էին, քան հիմա: Դա սխալ էր: Հակառակը, գյուղացիներին պետք էր դարձնել դրանց բաժնետերերը: Ապա մերժվեց մեծածախ առեւտրի շուկայի ծրագիրը, որով գյուղացիական տնտեսությունները պետք է մասսայականորեն դառնային նման շուկայի բաժնետեր: Հայ ժողովուրդը Քոչարյանի արածները դեռ 10 տարի չի կարողանալու մարսել:
Հարց. Պարոն Բագրատյան, իշխանություններն անընդհատ խոսում են բարեփոխումների, կոռուպցիայի դեմ պայքարի մասին: Այստեղ ի՞նչ է արվում:
Պատասխան. Միշտ պետք է հակառակը հասկանալ: Կոռուպցիայի դեմ սրանք ինչքան շատ են խոսում, այնքան իրականում այն ավելի մեծ չափերի է հասնում: Վերցնենք նույն բենզինի խնդիրը: Հիշո՞ւմ եք, նախընտրական թեժ պայքարի շրջանում ընդդիմությունը պնդում էր, որ բենզինի կեսը չի հարկվում եւ այն բյուջե մտնելու փոխարեն մտնում է վերեւների գրպանը: Մեզ հակադարձեցին, թե այդպիսի բան չկա: Եւ ահա, խնդրեմ, ՀԲ վերը հիշատակած զեկույցում կարդում ենք այսպիսի թվեր բենզինի սպառման ծավալների վերաբերյալ. 2004թ.՝ 206 հազ. տ, 2006թ.` 171 հազ. տ: Արժե նշել, որ, օրինակ, 1996-ին բենզինի սպառումը կազմել է 237 հազ. տ: Սա այն դեպքում, երբ Քոչարյանը ամեն շաբաթ մեզ հիշեցնում էր, որ երկիր տարեկան 20-25 հազ. մեքենա է մտնում: Կնշանակի` այդ 10 տարիների ընթացքում մարդատար մեքենաների թիվը եռապատկվել է: Մի քանի ամիս առաջ ասում էին, իբր թե ավելացել է գազով աշխատող մեքենաների թիվը: ՀԲ-ն սա էլ է ուսումնասիրել. ընդամենը 15 տոկոսն է գազով աշխատում: Բա երբ իրենց պետք է, ասում են` մեքենաների թիվն ավելացել է, տեսեք, որ լավ ենք ապրում, իսկ երբ ասում ես` բա բենզինը, ասում են` պակասել է: Կոռուպցիայի մի այլանդակ օրինակ էլ, ի դեպ, կազմակերպված նախագահ Քոչարյանի եւ իր շարունակությունը գտած վարչապետ Ս. Սարգսյանի, ապա նախագահ ու վարչապետ Սարգսյանների օրոք, գազի սուբսիդիաներն են: Բանն այն է, որ մի երկու տարի առաջ Հրազդանի ՊՇԷԿ-ի 5-րդ էներգաբլոկը վաճառվում է ռուսներին 250 մլն դոլարով: Պատկերացնո՞ւմ եք, Քոչարյանը որոշում է այդ գումարը բյուջե չմտցնել եւ սուբսիդավորել արդյունաբերությունը (մի կողմ թողնենք նման որոշման տնտեսագիտական անհեթեթությունը): Եւ ահա, այդ գումարից 137,5 մլն դոլարը բաժին է հասնում 2 ցեմենտի գործարաններին. Արարատ (Ռ. Քոչարյան, Գ. Ծառուկյան, Հ. Աբրահամյան) եւ Հրազդան (Ս. Սարգսյան, Մ. Բաղդասարով): Հա, մի երեք մլն էլ աղքատներին են տալիս: Նման "սուբսիդիաներից" հետո Հրազդանի գործարանը, որը, ի դեպ, Մ. Բաղդասարովը սեփականաշնորհել է կոպեկներով, ահռելի գումարով վաճառվեց: Ու ոչ ոք չասաց` եղբայր, հլա բեր այդ սուբսիդիան, որը ժողովրդի փողն էր, ետ տուր: Բաղդասարովը նման գործունեության լավ փորձ ունի. 4 տարի առաջ 400 հազ. դոլարով գնեց Հայխնայբանկը, իսկ 2 տարի անց 28 միլիոնով վաճառեց ռուսներին: Բացարձակապես կոպեկ չտալով` վերցրեց ՀԱՈւ-ի բոլոր չվերթները եւ մի օր էլ, հիշեք, "Արմավիան" մի քանի հարյուր միլիոն դոլարով կվաճառի ինչ-որ մեկին: Հուսով եմ` Ս. Սարգսյանին Միխայիլ Բաղդասարով անուն ազգանունը "ծանոթ" է:
Հարց. Իսկ միգուցե 100 օրը քիչ է, դեռ նոր պիտի տեսնենք իշխանությունների հակակոռուպցիոն ու բարեփոխիչ դեմքը:
Պատասխան. Ամենեւին: Արդեն հասցրել ենք տեսնել նաեւ սրանց գործունեության պտուղները: Փայլուն օրինակ է Թեղուտը: Ինչպես գիտեք, ՀՀ-ի հիմնական հանքային հարստությունը` Քաջարանը, գտնվում է Քոչարյանի վերահսկողության տակ: Այս մի քանի միլիարդ դոլարի արժեք ունեցող ակտիվը օտարվել է ինչ-որ գերմանական ընկերության 2 ամսվա շահույթի գումարով: Լավ իմանալով, թե ինչպես է աշխատել Քոչարյանը, ակնհայտ է, թե ում ականջներն են այդտեղ ցցված: Եւ ահա, ստացվեց այնպես, որ մյուս խոշոր հանքը` Թեղուտը, պետք է սկսեր իր գործառույթները Սարգսյանների օրոք: Կարելի՞ էր գոնե մի անգամ ազնիվ, անաչառ մեխանիզմների ու մրցույթների միջոցով վստահություն վայելող մի ձեռնարկ կայացնել: Իհարկե: Բայց չարին: Նախ անտառ կարելի էր կտրել, եթե նախօրոք այն տնկվում է նույն այդ կտրողի կողմից: Ընդ որում, չի կարելի բավարարվել կտրված անտառի դիմաց անտառտնտեսությանը ինչ-որ դրամական փոխհատուցում տալով: Այստեղ ավելորդ չէ նշել, որ անտառը գտնվում է, չգիտես ինչու, ոչ թե բնության, այլ արտադրական գերատեսչության՝ գյուղնախարարության կազմում (տվել են այդ 110 թե 120-ամյա կուսակցությանը, որպեսզի իր "հայրենասիրական պոռթկումները" կարողանա բավարարել): Երկրորդ` Վ. Մեջլումյանը, որին տվել են Թեղուտի իրավունքը, որի անձի դեմ ասելու որեւէ վատ բան չկա, ստրատեգիական ինվեստոր չէ: Նա այդ նույն հանքերի գրավի մեխանիզմի միջոցով վարկ է վերցրել (ձեզանից ում էլ տային այդ հանքերը, մի քանի հարյուր միլիոն դոլար վարկ վերցնելը, հավատացեք, պրոբլեմ չէ): Երրորդ, նախատեսված է շահույթներում պետության մասնակցության մի հիմար մեխանիզմ. ինչքան շահութաբերությունը մեծանա, այնքան պետության փայաբաժինը կմեծանա: Այս պարագայում ներդնողի կողմից ծախսերի ուռճացումը պետությունը ունեզրկելու փորձված ձեւ է:
Հարց. Բայց ինչպե՞ս վարվել: Ի վերջո հանքերը պիտի շահագործվե՞ն, թե՞ ոչ:
Պատասխան. Իհարկե: Բայց խոսքը հանքի, հանրային հարստության մասին է: Օրինակ` կարելի էր ամեն տարվա բյուջեն հաստատելիս, կախված պղնձի եւ մոլիբդենի գնից, պետության բյուջե փոխանցվող հաստատագրված գումարը մեծացնել (ճշտել): Կամ էլ Քաջարանն ու Թեղուտը սեփականաշնորհել ժողովրդական ձեռնարկության տեսքով՝ մասսայական բաժնետոմսեր թողարկելով:
Հարց. Միգուցե դեռ գլխի չե՞ն ընկել: Կամ էլ զբաղվում են մաքսային ու հարկային բարեփոխումներով:
Պատասխան. Ի՞նչ մաքսային կամ հարկային բարեփոխումների մասին է խոսքը: Ընդամենը այդ ծառայություններին ասվում է, թե իբր կաշառք մի վերցրեք: Դա ի՞նչ բարեփոխում է: Կարծես թե մինչ այդ դրանց կաշառք վերցնելը օրենքի պահանջ էր (ի դեպ, այդ գործողություններով Սարգսյանները քար են նետում Քոչարյանի բոստանը): Բայց, նախ, այդ բարեփոխումները Ս. Սարգսյանի հովանավորյալներին չի վերաբերում: Երկրորդ` Ս. Սարգսյանը լավագույն դեպքում վատագույն ձեւով կպայքարի, ինքս դրան չեմ էլ հավատում, Քոչարյանի տնտեսական հանցագործությունների դեմ (աչքին թոզ փչելու նպատակով): Իրականում օրըստօրե կկենտրոնացնի հարստությունն իր ձեռքերում: Եւ ընդհանրապես, օրենք է, ազնիվ լինելու շանս ունի միայն ընտրված իշխանությունը: Այլապես ինչի՞ է նման Ս. Սարգսյանի իշխանությունը: Պատկերացրեք` ձեր թաղամասում տան գողություն է կատարվել: Հայտնի է դարձել, թե ով ում տունն է թալանել: Եւ ահա, եկել է Ս. Սարգսյանը եւ դադարեցրել գողությունը: Սակայն ոչ թե գողին է պատժել, այլ այդ տունը տվել է գողին: Նա էլ հո ինքն իրենից չի՞ գողանա: Չէ, կուզիկին միայն գերեզմանը կուղղի: Այս իշխանության քաղաքական ապաստանը պետք է գերեզմանատունը լինի:
Պատասխան. Տնտեսական աճի հնարավորությունը ես երբեք չեմ բացառել: Անշուշտ, չեմ կարծում, թե այս տարվա առաջին կիսամյակում առկա է ՀՆԱ 10,3% աճ: Իմ ավելի վաղ հրապարակումներում ես, կարծում եմ, համոզիչ կերպով ցույց եմ տվել, որ տնտեսական աճը Հայաստանում քաղաքական կատեգորիա է, եւ այն ուռճացնելու նպատակով իշխանությունները, որպես կանոն, 4 փայտիկ են օգտագործում. տնտեսության ծավալների չափազանցում (օրինակ՝ գյուղատնտեսություն, շինարարություն, ծառայությունների ոլորտ), գնաճի թվերի նվազեցում, վիճակագրական աճպարարություն (այլ պետություններին վերադարձրած պարտքը մտցվում է ՀՆԱ-ի մեջ), Հայաստանից դեպի դուրս կատարվող տրանսֆերտների (դրամի արտահոսք, իսկ ավելի ճիշտ` կապիտալի արտահանում) անտեսում:
Հարց. Ի՞նչ կասեիք այս տարվա առաջին կիսամյակի արդյունքների մասին, ի՞նչ գնահատական կարելի է տալ իշխանությունների հռչակած "բարեփոխումների ծրագրի" իրականացման մասին:
Պատասխան. Նույնիսկ եթե դատելու լինենք պաշտոնական վիճակագրության տվյալներից ելնելով, ակնհայտ է բոլոր ուղղություններով իրավիճակի վատացումը: Նորից հին տաշտակն է. աճը գյուղատնտեսությունում, ծառայություններում եւ շինարարությունում (այստեղ հեշտ է տվյալներ ուռճացնելը), արդյունաբերությունը, ինչպես միշտ, անկում է ապրել (ի դեպ, արդյունաբերության արտադրանքի ֆիզիկական ծավալների ինդեքսը կազմում է 1990-ի 91 տոկոսը), գնաճը կազմել է 9%, իսկ առաջին անհրաժեշտության ապրանքների գներն աճել են 12,5 տոկոսով: Բացի այդ, կտրուկ վատացել է այդ աճի որակը. կիսամյակի արդյունքներով ներմուծումները կազմել են 2 մլրդ, իսկ արտահանումը՝ 500 մլն դոլար: Հիշո՞ւմ եք, ընդամենը մի քանի տարի առաջ մենք բոլորս անհանգստանում էինք նրանից, որ ներմուծումները 2 անգամ ավելի են, քան արտահանումները: Հիմա այդ տարբերությունը 4 անգամ է: Ի դեպ, այդ 500 մլն դոլարի արտահանումը, անցյալ տարվա համեմատ, անկում է արձանագրված, եթե ենթադրենք, որ տարվա ընթացքում այն կկազմի 1100 մլն դոլար, ավելի քիչ է, քան 1996-ին (շուրջ 330 մլն դոլար): Բանն այն է, որ եթե չեզոքացնում ենք արտահանման գների ինդեքսն այս 12 տարիների համար, ապա, չզարմանաք, երկիրը պատերազմի ավարտից 14 տարի անց արտահանում է այնքան, ինչքան պատերազմի ավարտից 2 տարի հետո: Սա է Քոչարյանի եւ Սարգսյանի իշխանավարության արդյունքը: 12 իզուր կորցրած տարիներ:
Հարց. Պարոն Բագրատյան, է, արտահանում էլ թող չլինի: Ի՞նչ է, արտահանման բացակայության պայմաններում առկա տնտեսական աճը աճ չէ՞:
Պատասխան. Այլ կարգի աճ է, որը, շատ խորանալու դեպքում` կարող է նույնիսկ հետընթաց համարվել: Երբ որ դուք որեւէ ապրանք կամ ծառայություն եք արտահանում, ինչ-որ մեկը այն գնում է: Դրանով փաստվում է ձեր արտադրությունը, ձեր տնտեսական զարգացումը: Ու ինչքան շատ են ձեզանից ապրանք ու ծառայություն գնում, այնքան շատ են ձեզանից կախված: Ահա այս բազմակախվածությունը ես անվանում եմ տնեսական աճի որակ, որը նշանակում է նաեւ քաղաքական անկախության երաշխիք: Պատկերացրեք, դուք ընտանիքի հայր եք եւ պետք է կերակրեք ձեր երեխաներին: Դուք ամբողջ օրն աշխատում եք, ասենք, բզբզում, տեղից տեղ եք փոխում տան իրերը, բզբզում եք հողամասում՝ փոս եք փորում ու այն լցնում: Ու ամեն անգամ դուք դա անում եք ավելի լավ, ավելի արագ ու ավելի շատ: Ձեր "ՀՆԱ"-ն աճում է: Բայց դուք աշխատավարձ չեք ստանում, տանը փող չկա, ապրուստ չկա: Ո՞ւմ է պետք ձեր այն ՀՆԱ-ի աճը: Տվյալ դեպքում աճ կնշանակի, որ դուք վաճառում եք ձեր աշխատելու կարողությունը, ստանում աշխատավարձ եւ կերակրում ձեր ընտանիքը: Հիմա Հայաստանի ապրանքների ու ծառայությունների կարիքը ոչ ոք չունի կամ համարյա չունի: Ինչպե՞ս ենք մենք ապրելու:
Հարց. Բայց չէ՞ որ մենք ապրում ենք, ներմուծումներ կատարում:
Պատասխան. Անշուշտ: Բայց պարադոքսն էլ այն է, որ այդ ներմուծումները մենք կատարում ենք դրսից մեր հարազատների կողմից ուղարկվող փողի հաշվին. արդեն շուրջ 2,5 մլրդ դոլար տարեկան (պատահական չէ, այդ թիվը մոտավորապես համընկնում է ներմուծումների ծավալի հետ): Դրանց 85%-ը գալիս Ռուսաստանից: Ի՞նչ կլինի, եթե Ռուսաստանը դա արգելի:
Հարց. Ինչո՞ւ պիտի արգելի:
Պատասխան. Չեմ ասում, թե անպայման կանի, բայց կարող է, չէ՞: Ի վերջո այդ գումարը վաստակել են Ռուսաստանի քաղաքացիները (ճիշտ է՝ ազգությամբ հայ), որոնք օգտվել են էներգակիրների ռուսական ներքին գներից, ռուսական պետության անվտանգության համակարգից, ռուսական բանակի ծառայություններից եւ այլն: Ինչո՞ւ պիտի երկար ժամանակ հանդուրժվի նման պարազիտիզմը:
Հարց. Իսկ ինչո՞ւ միջազգային ֆինանսական կառույցները պայման չեն դնում, որ առանց արտահանման աճը աճ չէ:
Պատասխան. Արդեն դնում են: Առանց արտահանման տնտեսական աճը ես անվանել եմ "աճ ինքն իր մեջ": Ապացուցել եմ, մասնավորապես, որ, օրինակ, Ռուսաստանի տնտեսության 7% աճը հավասար է Մեծ Բրիտանիայի 2% աճին: Այս հարաբերությունն էլ ավելի մեծ է Հայաստանի համար: Բանն այն է, որ շուրջ 100 տարի առաջ ստեղծված Լայսպերեսի եւ Պաաշյեի բանաձեւերը, որոնք տնտեսական աճը հաշվարկելու հիմքում են ընկած, չեն ընկալում տնտեսության որակական, կառուցվածքային փոփոխությունները: Իմ այս դիտարկումները բոլոր կոնֆերանսներում ու ատյաններում դրական են ընդունվել: Հայտնի է նաեւ, թե ինչպե՞ս պետք է այդ բանաձեւերը փոխվեն:
Հարց. Եւ այսպես, մենք սպառում ենք ոչ թե այն պատճառով, որ աշխատում ենք, այլ որովհետեւ դրսի մեր հայրենակիցները մեզ օգնո՞ւմ են:
Պատասխան. Հիմնականում՝ այո: 2,5 մլրդ կամ մոտ այդքան ստանում ենք: Ներմուծվում է ապրանք եւ ծառայություն մոտ այդ գումարի չափով: Քանի որ ներմուծման մենաշնորհ կա, դրանով զբաղվում են Ռ. Քոչարյանը, Ս. Սարգսյանը եւ եւս մի քանի մարդ նրանց շրջապատից, ապա այդ փողը ժողովուրդը տալիս է նրանց: Այդ գումարի մի մասը կրկին օգտագործվում է ներմուծումների համար, իսկ ստացված գերշահույթների շուրջ կեսը արտահանվում է կապիտալի տեսքով Հայաստանից դուրս: Արտահանողները նույն վերը նշված ներմուծողներն են: Սա ՀՀ տնտեսության գործունեության մոդելն է:
Հարց. Լավ, չէ՞ որ ինքներդ եք ասում, որ ինչ-որ տնտեսական աճ, այնուամենայնիվ, կա (ճիշտ է, մի քանի անգամ պակաս, քան ներկայացվում է): Այդ դեպքում որտեղի՞ց է այդ աճը:
Պատասխան. Յուրաքանչյուր 1 մլրդ դոլարի լրացուցիչ տրանսֆերտի դեպքում ՀՆԱ-ն մոտավորապես աճում է 5-6 տոկոսով (1 մլրդ դոլարի լրացուցիչ ներմուծման պարագայում ՀՆԱ-ի աճը կազմում է 600-700 մլն դոլար):
Հարց. Իսկ ինչքա՞ն է արտահանվում:
Պատասխան. Անցյալ տարի ԿԲ-ի աշխատակիցներից մեկը հրապարակավ բերանից մի թիվ թռցրեց, ինչից ելնելով` պարզ է, որ կապիտալի արտահանման տարեկան ծավալները ՀՀ-ում կազմում են շուրջ 1 մլրդ դոլար: Բնակչության մեկ շնչին ընկնող կապիտալի արտահանման ծավալներով (330-350 դոլար) Հայաստանը ընդհուպ մոտեցել է ԱՄՆ-ին: Մարդիկ ապշում են. այդ ի՞նչ աղքատ երկիր է, որ կապիտալ է արտահանում եւ այդ ցուցանիշով աշխարհում առաջատար երկիր է համարվում: Դե, արի ու բացատրի` դա մի երկիր է, որտեղ Ռ. Քոչարյանը եւ Ս. Սարգսյանը ստեղծել են մի իշխանություն, որը ներմուծումների մենաշնորհների միջոցով ժողովրդի ձեռքից հավաքում է աշխարհասփյուռ հայության կողմից իբրեւ օգնություն ուղարկած փողը եւ հետո արտահանում արտասահմանում իր իսկ կողմից ստեղծած օֆշորային ընկերությունները: Արտահանում է, որովհետեւ հասկանում է, որ մի օր իշխանությունը զիջելու է եւ կանգնելու հանրության դատի առջեւ:
Հարց. Ուրիշ ի՞նչ բացասական երեւույթներ եք նկատել:
Պատասխան. Ահավոր է սոցիալական վիճակը: Գործազրկության մակարդակը, ըստ ՀԲ-ի հունիսի մոնիտորինգի արդյունքների, կազմում է 27%: Մինչդեռ պաշտոնական վիճակագրությունը ցույց է տալիս 9-10%: Տեղին է հիշեցնել Քոչարյանին. ամեն տարի 40 հազար աշխատատեղ էր ստեղծում: Արդյունքում 10 տարիների ընթացքում գործազրկության մակարդակը չի պակասել (մի բան էլ ավելացել է): Հիշո՞ւմ եք, Ս. Սարգսյանն էլ իր նախընտրական ծրագրով 100 հազ. աշխատատեղ էր ստեղծելու: Երբ հեռուստաընկերություններից մեկով հակադարձեցինք, թե ընկերդ` Ռ. Քոչարյանը, արդեն բոլոր գործազուրկներին տեղավորել է, մնացել է 65 հազ. գործազուրկ, 100 հազ. աշխատատեղ ինչո՞ւ ես ստեղծում, մի իշխանավոր (նախարար) "բացատրեց", թե` այ ընկեր, խոսքը գրանցված գործազուրկների մասին է: Դե, արի ու այդ անգրագետին բացատրի, որ չգրանցված գործազուրկ չի լինում: Մարդը կարող է չաշխատել, բայց գործազուրկ չհամարվել: Այսպիսով, ՀԲ-ի զեկույցը պարզապես փաստեց այն, ինչ ասում էինք մի 6 ամիս առաջ:
Հարց. Ուրեմն ի՞նչ, որեւէ առաջընթացն անհնարի՞ն է:
Պատասխան. Ինչո՞ւ: Եթե երկիրը նորմալ կառավարվի, վիճակն արագորեն կշտկվի: Օրինակ` նախընտրական քարոզարշավի ընթացքում մենք հստակ ցույց տվեցինք, որ գործող հարկային դրույքների պայմաններում երկրի բյուջեի իրական մեծությունը պետք է կազմի 4 մլրդ դոլար: Կառավարությունը գնաց 2,5 միլիարդանոց բյուջեի վրա: Բայց նույնիսկ այս փոքրիկ բյուջեն կես տարվա արդյունքներով պետք է մեծացվեր: Չէ՞ որ ըստ նույն այդ պաշտոնական թվերի` սղաճը կազմել է ոչ թե 4,5, այլ 9 տոկոս: Այստեղից եկամուտներն ավելանում են: Կառավարությունն արդեն հունիսին պիտի մտներ ԱԺ եւ շուրջ 250 մլն դոլարով ավելացներ բյուջեն (խոսքն իրենց բյուջեի մասին է, Տեր-Պետրոսյանի պարագայում այդ ավելացումը 2 անգամ ավելին կլիներ): Սակայն դա չի արվում: Ավելին, Ռ. Քոչարյանը սրանից մի երկու տարի առաջ օրենք է ընդունել, ըստ որի` բենզինն ու դիզվառելիքը հարկվում են հաստատագրված վճարով (այստեղ շահութահարկ, ակցիզ, այլ հարկեր չկան). բենզինը` 112 դրամ լիտրին, իսկ դիզվառելիքը` 32: Միայն վերջին տարում դիզվառելիքը թանկացել է 48, իսկ բենզինը՝ 22 տոկոսով: Եւ ի՞նչ: Կարծում եք` մի կոպեկ հարկ է ավելացե՞լ: Ոչ: Որովհետեւ բենզինի ու դիզվառելիքի մենաշնորհը Միկայինն ու Ֆլեշինն են: Իմա` Քոչարյանինն ու Ս. Սարգսյանինն են: Իսկ դիզվառելիքի գինը նույնիսկ բենզինից էլ բարձր է: Սա էլ ասեմ. աշխարհում գրեթե միակ երկիրն ենք, եթե նկատի ունենանք, որ 1 լիտր դիզվառելիքից պետությունը 80 դրամով պակաս հարկ է վերցնում, ուր դիզվառելիքը բենզինից թանկ է: Սա անուղղակի հարկ է գյուղացիների վրա (նկատի ունեցեք, հարկն ի վերջո տալիս են ոչ թե Միկան կամ Ֆլեշը, այլ գյուղացին): Ասեմ նաեւ, որ տարեցտարի մեծանում է տարբերությունը գյուղմթերքների մեծածախ եւ մանրածախ գների միջեւ: Ներկայումս այն կազմում է 4 անգամ: 120 դրամով վաճառվող ձմերուկի միայն 30-ն է գյուղացունը: Ինչպե՞ս այս ամենից հետո չհիշես, որ մի քանի տարի առաջ Քոչարյանը սեփականաշնորհեց... կոլտնտեսային շուկաները: Գուցե դրանք էլ շատ արդար չէին, բայց ավելի արդար էին, քան հիմա: Դա սխալ էր: Հակառակը, գյուղացիներին պետք էր դարձնել դրանց բաժնետերերը: Ապա մերժվեց մեծածախ առեւտրի շուկայի ծրագիրը, որով գյուղացիական տնտեսությունները պետք է մասսայականորեն դառնային նման շուկայի բաժնետեր: Հայ ժողովուրդը Քոչարյանի արածները դեռ 10 տարի չի կարողանալու մարսել:
Հարց. Պարոն Բագրատյան, իշխանություններն անընդհատ խոսում են բարեփոխումների, կոռուպցիայի դեմ պայքարի մասին: Այստեղ ի՞նչ է արվում:
Պատասխան. Միշտ պետք է հակառակը հասկանալ: Կոռուպցիայի դեմ սրանք ինչքան շատ են խոսում, այնքան իրականում այն ավելի մեծ չափերի է հասնում: Վերցնենք նույն բենզինի խնդիրը: Հիշո՞ւմ եք, նախընտրական թեժ պայքարի շրջանում ընդդիմությունը պնդում էր, որ բենզինի կեսը չի հարկվում եւ այն բյուջե մտնելու փոխարեն մտնում է վերեւների գրպանը: Մեզ հակադարձեցին, թե այդպիսի բան չկա: Եւ ահա, խնդրեմ, ՀԲ վերը հիշատակած զեկույցում կարդում ենք այսպիսի թվեր բենզինի սպառման ծավալների վերաբերյալ. 2004թ.՝ 206 հազ. տ, 2006թ.` 171 հազ. տ: Արժե նշել, որ, օրինակ, 1996-ին բենզինի սպառումը կազմել է 237 հազ. տ: Սա այն դեպքում, երբ Քոչարյանը ամեն շաբաթ մեզ հիշեցնում էր, որ երկիր տարեկան 20-25 հազ. մեքենա է մտնում: Կնշանակի` այդ 10 տարիների ընթացքում մարդատար մեքենաների թիվը եռապատկվել է: Մի քանի ամիս առաջ ասում էին, իբր թե ավելացել է գազով աշխատող մեքենաների թիվը: ՀԲ-ն սա էլ է ուսումնասիրել. ընդամենը 15 տոկոսն է գազով աշխատում: Բա երբ իրենց պետք է, ասում են` մեքենաների թիվն ավելացել է, տեսեք, որ լավ ենք ապրում, իսկ երբ ասում ես` բա բենզինը, ասում են` պակասել է: Կոռուպցիայի մի այլանդակ օրինակ էլ, ի դեպ, կազմակերպված նախագահ Քոչարյանի եւ իր շարունակությունը գտած վարչապետ Ս. Սարգսյանի, ապա նախագահ ու վարչապետ Սարգսյանների օրոք, գազի սուբսիդիաներն են: Բանն այն է, որ մի երկու տարի առաջ Հրազդանի ՊՇԷԿ-ի 5-րդ էներգաբլոկը վաճառվում է ռուսներին 250 մլն դոլարով: Պատկերացնո՞ւմ եք, Քոչարյանը որոշում է այդ գումարը բյուջե չմտցնել եւ սուբսիդավորել արդյունաբերությունը (մի կողմ թողնենք նման որոշման տնտեսագիտական անհեթեթությունը): Եւ ահա, այդ գումարից 137,5 մլն դոլարը բաժին է հասնում 2 ցեմենտի գործարաններին. Արարատ (Ռ. Քոչարյան, Գ. Ծառուկյան, Հ. Աբրահամյան) եւ Հրազդան (Ս. Սարգսյան, Մ. Բաղդասարով): Հա, մի երեք մլն էլ աղքատներին են տալիս: Նման "սուբսիդիաներից" հետո Հրազդանի գործարանը, որը, ի դեպ, Մ. Բաղդասարովը սեփականաշնորհել է կոպեկներով, ահռելի գումարով վաճառվեց: Ու ոչ ոք չասաց` եղբայր, հլա բեր այդ սուբսիդիան, որը ժողովրդի փողն էր, ետ տուր: Բաղդասարովը նման գործունեության լավ փորձ ունի. 4 տարի առաջ 400 հազ. դոլարով գնեց Հայխնայբանկը, իսկ 2 տարի անց 28 միլիոնով վաճառեց ռուսներին: Բացարձակապես կոպեկ չտալով` վերցրեց ՀԱՈւ-ի բոլոր չվերթները եւ մի օր էլ, հիշեք, "Արմավիան" մի քանի հարյուր միլիոն դոլարով կվաճառի ինչ-որ մեկին: Հուսով եմ` Ս. Սարգսյանին Միխայիլ Բաղդասարով անուն ազգանունը "ծանոթ" է:
Հարց. Իսկ միգուցե 100 օրը քիչ է, դեռ նոր պիտի տեսնենք իշխանությունների հակակոռուպցիոն ու բարեփոխիչ դեմքը:
Պատասխան. Ամենեւին: Արդեն հասցրել ենք տեսնել նաեւ սրանց գործունեության պտուղները: Փայլուն օրինակ է Թեղուտը: Ինչպես գիտեք, ՀՀ-ի հիմնական հանքային հարստությունը` Քաջարանը, գտնվում է Քոչարյանի վերահսկողության տակ: Այս մի քանի միլիարդ դոլարի արժեք ունեցող ակտիվը օտարվել է ինչ-որ գերմանական ընկերության 2 ամսվա շահույթի գումարով: Լավ իմանալով, թե ինչպես է աշխատել Քոչարյանը, ակնհայտ է, թե ում ականջներն են այդտեղ ցցված: Եւ ահա, ստացվեց այնպես, որ մյուս խոշոր հանքը` Թեղուտը, պետք է սկսեր իր գործառույթները Սարգսյանների օրոք: Կարելի՞ էր գոնե մի անգամ ազնիվ, անաչառ մեխանիզմների ու մրցույթների միջոցով վստահություն վայելող մի ձեռնարկ կայացնել: Իհարկե: Բայց չարին: Նախ անտառ կարելի էր կտրել, եթե նախօրոք այն տնկվում է նույն այդ կտրողի կողմից: Ընդ որում, չի կարելի բավարարվել կտրված անտառի դիմաց անտառտնտեսությանը ինչ-որ դրամական փոխհատուցում տալով: Այստեղ ավելորդ չէ նշել, որ անտառը գտնվում է, չգիտես ինչու, ոչ թե բնության, այլ արտադրական գերատեսչության՝ գյուղնախարարության կազմում (տվել են այդ 110 թե 120-ամյա կուսակցությանը, որպեսզի իր "հայրենասիրական պոռթկումները" կարողանա բավարարել): Երկրորդ` Վ. Մեջլումյանը, որին տվել են Թեղուտի իրավունքը, որի անձի դեմ ասելու որեւէ վատ բան չկա, ստրատեգիական ինվեստոր չէ: Նա այդ նույն հանքերի գրավի մեխանիզմի միջոցով վարկ է վերցրել (ձեզանից ում էլ տային այդ հանքերը, մի քանի հարյուր միլիոն դոլար վարկ վերցնելը, հավատացեք, պրոբլեմ չէ): Երրորդ, նախատեսված է շահույթներում պետության մասնակցության մի հիմար մեխանիզմ. ինչքան շահութաբերությունը մեծանա, այնքան պետության փայաբաժինը կմեծանա: Այս պարագայում ներդնողի կողմից ծախսերի ուռճացումը պետությունը ունեզրկելու փորձված ձեւ է:
Հարց. Բայց ինչպե՞ս վարվել: Ի վերջո հանքերը պիտի շահագործվե՞ն, թե՞ ոչ:
Պատասխան. Իհարկե: Բայց խոսքը հանքի, հանրային հարստության մասին է: Օրինակ` կարելի էր ամեն տարվա բյուջեն հաստատելիս, կախված պղնձի եւ մոլիբդենի գնից, պետության բյուջե փոխանցվող հաստատագրված գումարը մեծացնել (ճշտել): Կամ էլ Քաջարանն ու Թեղուտը սեփականաշնորհել ժողովրդական ձեռնարկության տեսքով՝ մասսայական բաժնետոմսեր թողարկելով:
Հարց. Միգուցե դեռ գլխի չե՞ն ընկել: Կամ էլ զբաղվում են մաքսային ու հարկային բարեփոխումներով:
Պատասխան. Ի՞նչ մաքսային կամ հարկային բարեփոխումների մասին է խոսքը: Ընդամենը այդ ծառայություններին ասվում է, թե իբր կաշառք մի վերցրեք: Դա ի՞նչ բարեփոխում է: Կարծես թե մինչ այդ դրանց կաշառք վերցնելը օրենքի պահանջ էր (ի դեպ, այդ գործողություններով Սարգսյանները քար են նետում Քոչարյանի բոստանը): Բայց, նախ, այդ բարեփոխումները Ս. Սարգսյանի հովանավորյալներին չի վերաբերում: Երկրորդ` Ս. Սարգսյանը լավագույն դեպքում վատագույն ձեւով կպայքարի, ինքս դրան չեմ էլ հավատում, Քոչարյանի տնտեսական հանցագործությունների դեմ (աչքին թոզ փչելու նպատակով): Իրականում օրըստօրե կկենտրոնացնի հարստությունն իր ձեռքերում: Եւ ընդհանրապես, օրենք է, ազնիվ լինելու շանս ունի միայն ընտրված իշխանությունը: Այլապես ինչի՞ է նման Ս. Սարգսյանի իշխանությունը: Պատկերացրեք` ձեր թաղամասում տան գողություն է կատարվել: Հայտնի է դարձել, թե ով ում տունն է թալանել: Եւ ահա, եկել է Ս. Սարգսյանը եւ դադարեցրել գողությունը: Սակայն ոչ թե գողին է պատժել, այլ այդ տունը տվել է գողին: Նա էլ հո ինքն իրենից չի՞ գողանա: Չէ, կուզիկին միայն գերեզմանը կուղղի: Այս իշխանության քաղաքական ապաստանը պետք է գերեզմանատունը լինի:
No comments:
Post a Comment